Düzeltme işareti kaldırıldı mı sorusunu bekli siz de Google’a birkaç kez sordunuz. Diğer adıyla “Düzeltme işareti nerelerde kullanılır?” sorusunun cevabını arayacağız bu yazıda. TDK, sayfasında gayet açıklayıcı bilgiler vermiştir. Fakat düzeltme işaretinin kullanıldığı bütün kelimeleri kuralın altına örnek olarak koyması mümkün değildir. Bu sebeple kuralı öğrensek bile bazen kelimenin nasıl yazıldığı konusunda tereddüde düşebiliriz. Böyle durumlarda yapacağımız şey çok basittir. Hiç üşenmeden TDK sayfasından sözlüğü açıp kelimenin yazılışını teyit etmek olacaktır.

Düzeltme işaretinin kullanıldığı yerlerle ilgili üç ana başlık var. Birinci ve üçüncü maddeler nispeten daha kolay ve akılda kalıcı. İkinci madde yazdıkça aşinalık kazanılacak türden.

Diyor ki Türk Dil Kurumu:

Düzeltme işaretinin kullanılacağı yerler aşağıda gösterilmiştir:

1. Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine ko­nur: 

UYARI: Katil (<katl = öldürme) ve kadir (<kadr = değer) kelimeleriyle karışma olasılığı ol­duğu hâlde katil (ka:til = öldüren) ve kadir (ka:dir = güçlü) kelimelerinin düzeltme işareti konma­dan yazılması yaygınlaşmıştır.

Bu uyarı maddesi benim hiç sevmediğim maddelerden biri. Burada ben kuralı çiğneyerek gerektiği yerde kâtil ve kâdir yazmaya devam edeceğim.

2. Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelimelerle özel adlarda bulunan ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine konur: 

dergâh, gâvur, karargâh, tezgâh, yadigâr, Nigâr;
dükkân, hikâye, kâfir, kâğıt, Hakkâri, Kâzım;
gülgûn, merzengûş;
mahkûm, mezkûr, sükûn, sükût, hükûmet vb. 

Kişi ve yer adlarında ince l ünsüzünden sonra gelen a ve u ünlüleri de düzeltme işareti ile yazılır: 

Halûk, Lâle, Nalân; Balâ, Elâzığ, İslâhiye, Lâdik, Lâpseki, Selânik vb.

3. Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için kullanılır: 

(Türk) askeri ve askerî (okul),
(İslam) dini ve dinî (bilgiler),
(fizik) ilmi ve ilmî (tartışmalar),
(Atatürk’ün) resmi ve resmî (kuruluşlar) vb.

Nispet eki alan kelimelere Türkçe ekler getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır: 

millîleştirmek, millîlik, resmîleştirmek, resmîlik vb.

Buradaki kurallar ve örnek kelimeler TDK’nin Yazım Kuralları sayfasından alınmıştır.

༄

Gördüğünüz gibi karmaşık bir durum yok. Sadece biraz dikkatli olacağız, hepsi bu. Madem ki bu dili seviyoruz (en azından kendi adıma konuşayım ben çok seviyorum) kurallarını da asgari seviyede bilmek ve uygulamak zorundayız.

Yazım kurallarını merak ediyorsanız yazım kuralları ile ilgili her yazının sonunda bir başka yazının bağlantısını bulacaksınız.

Yolu güzel Türkçeden geçen herkese selam olsun!