Türkçede Hece Yapısı ve Satır Sonunda Kelimelerin Yazılışı

Satır sonunda kelime nasıl bölünür? Böyle bir bilgiye ihtiyacımız var mı? Her gün biraz daha yangınlaşan bilgisayar ve akıllı telefonlar yazı yazmayı da kolaylaştırıyor. Bu teknolojik aletlerde kullandığımız yazı programları bizim yerimize hemen her şeyi yapıyor. Bu kolaylığa rağmen basit birkaç kuralı bilmek bizi birçok zorluktan kurtarabilir.

Bilgisayarları ve akıllı telefonları kullanırken bir şeyi unutmamak gerekiyor. Bu cihazlarda kullandığımız yazı programlarının belki hiçbiri Türk yapımı değil. Böyle olunca bunları Türkçe olarak kullanırken onlara tanımlanmış bir sözlük üzerinden işlem yapıyorlar. Bu sözlükler çoğu zaman TDK’nin güncel verilerine dayanmıyor. Siz kelime bilginizi ve yazım kurallarını bu programlara teslim ederseniz yanlışa düşme ihtimaliniz oldukça yüksektir.

Bir dönem Microsoft’un ofis programlarını çokça kullanmıştım ve bunları kullanırken “Word” kelime işlemcide onlarca hata gözüme çarpmıştı. Hâlâ bu hatalar devam ediyor mu bilmiyorum. Bundan dolayı dilin kuralını bilmek her zaman iyidir.

Hece yapısı ile ilgili çok basit birkaç kural vardır bilmeniz gereken. Önce hecenin yapısına göz atalım. Sonra da ihtiyacımız olan kuralları görelim.

Türkçede hece yapısı

• Türkçede kelime içinde iki ünlü arasındaki ünsüz, kendinden sonraki ünlüyle hece kurar: a-ra-ba, bi-çi-mi-ne, in-sa-nın, ka-ra-ca vb.
• Kelime içinde yan yana gelen iki ünsüzden ilki kendinden önceki ünlüyle, ikincisi kendinden sonraki ünlüyle hece kurar: al-dı, bir-lik, sev-mek vb.
• Kelime içinde yan yana gelen üç ünsüz harften ilk ikisi kendinden önceki ünlüyle, üçüncüsü kendinden sonraki ünlüyle hece kurar: alt-lık, Türk-çe, kork-mak vb.
• Batı kökenli kelimeler, Türkçenin hece yapısına göre hecelere ayrılır: band-rol, kont-rol, port-re, prog-ram, sant-ral, sürp-riz, tund-ra, volf-ram vb.

Buraya kadar olan kurallar kafanızı karıştırmasın. Bunların içinde en çok dikkat edilmesi gereken Batı’dan aldığımız kelimelerin hecelere ayrılmasıdır. Bize asıl lazım olan kurallar aşağıdakilerdir.

Satır sonunda heceleme

Türkçede satır sonunda kelimeler bölünebilir fakat heceler bölüne­mez. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna kısa çizgi (-) konur.

Burasını ilk defa görüyormuş gibi duvarlara, perdelere, möblelere, eş-

yalara bakıyor, hayret ediyordu. Bütün bu muhitte Türk hayatına, Türk ruhu-

na ait bir gölge, bir çizgi bile yoktu. Birden Bursa’daki çocukluğunun geçti-

ği babaevini hatırladı; sofada rahat ve beyaz örtülü divanlar vardı. (Ömer Seyfettin)

En çok nerede yanlış yapıyoruz, derseniz hemen söyleyeyim. Bitişik yazılan birleşik kelimeleri hecelerine ayırırken…

İlk heceden sonraki heceler ünsüzle başlar. Bitişik yazılan kelimelerde de bu kurala uyulur: ba-şöğ-ret-men, il-ko-kul, Ka-ra-os-ma-noğ-lu vb.

Şu kural da gözünüzden kaçıyor çoğu zaman: Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz:

………………………………………….……….. u-

çurtma değil,

………………………………………………uçurt-

ma;

………………………………………….. müdafa-

a değil,

…………………………………………….. müda-

faa;

Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti kul­lanılır; ayrıca çizgi kullanılmaz.

……………………………………….… Antalya’

nın…

………………………………………….. Ankara’

dan…

…………………………………………….. 2022’

de…

Her yazının sonuna eklediğim bağlantıyı buraya da ekliyorum. Bu bilgiler TDK’nin yazım kuralları sayfasından alınmıştır. Bu madde ile ilgili değil ama bu blogda yer almayan diğer kurallara ilgili ayrıntılı bilgiyi bağlantıyı takip ederek bulabilirsiniz. Bir önceki yazı aşağıdadır.