Geçen gün birkaç şarkıya ihtiyacım oldu. Türkçe öğrenen birine tavsiye edecektim. Yani bir yabancı Türkçe öğrenirken hangi şarkıları dinlemeli diye düşündüm. Hani yabancı dil öğrenirken şarkı dinlemek veya film izlemek önemlidir diye hep bahsedilir ya, işte ben de bu bilgiye dayanarak birkaç şarkı önermek istedim bir öğrencime.

Daha önce böyle bir çalışma yapılmış mı diye biraz araştırma yaptım. Bir şey bulamadım. Sonra yapay zekanın kapısını çaldım. Onlar da mantıklı önerilerde bulunmadılar. Chat GPT ve DeepSeek’in önerdiği bilgiden çok daha fazlasını ben hiç araştırma yapmadan zaten bulurdum. Yapay zekanın bu konuda henüz çok yetersiz olduğunu fark ettim. En azından Türkçe için yetersiz.

İş başa düştü deyip başladım şarkı aramaya. Aşağıda söyleyeceğim şeyler bu aramanın sonucunda ulaştığım öznel yargılardır. Herhangi bir bağlayıcılığı yoktur. Kişisel düşüncelerdir. Yanılma payımı saklı tutuyorum.

Dünyaca bilinen şarkıcımız ve şarkımız yok

Sesiyle bütün dünyayı etkisi altına almış sanatçımız var mı? Bence yok. Elbette çok kıymetli sanatçılarımız var. Fakat bunlar sadece ülke içinde biliniyor. Ülke dışına çıkınca adı sanı yok neredeyse hiçbirinin. Barış Manço, Ahmet Kaya, Tarkan vd. Kaç insan tanır ki bunları?

Müziğimiz fazlasıyla melankolik

Bizim müziği üç ana başlıkta toplamak gerekirse bunlar şöyle sıralanabilir:

• Türk halk müziği
• Türk sanat müziği
• Diğerleri

Diğerleri başlığının içine alt başlık olarak pek çok şey ekleyebilirsiniz. Özgün müzik, arabesk, pop, rock, hafif müzik¹, rap vd.

Konumuz müzik türlerinin tasnifi değil. Bizim müziğimiz biraz acılı bir müziktir. Yukarıdaki türlerin hemen hepsinde bunu görebilirsiniz. En hareketli dediğiniz şarkılar bile içinde melankoli barındırır. Niye böyledir? Coğrafya dediğimiz şey bu mu?

Şarkı sözlerimiz çok anlamsız

Özellikle son dönem şarkılarının sözleri içler acısı. Sadece argo değil artık küfür sayılacak ifadeler bile rahatlıkla şarkı sözü olarak kullanılıyor. Bu bir yozlaşmadır. Sonu var mı bilmiyorum. Son dönemde havlayarak şarkı yapanları bile gördü bu gözler.

Ben bir yabancının gözünden şarkıların sözlerini anlamaya çalışıyorum. Ortaya sağlıklı bir eser çıkmıyor. Elbette ki bütün şarkı sözleri başka bir dile çevrilmeye elverişli olsun demiyorum. Her dilin bu konuda bir dinamiği vardır ve ona bağlı olarak sözler yazılır. Biz sanırım son dönemde şarkılar çok tutsun ve akılda kalsın diye sözlerini fazlasıyla eğip büktük. Ortaya çıkan ucube şeyleri biz anlamıyorken başkalarının anlamasını beklemek saf dillik olur.

Mantıklı olanlar da sanat yüklü

Bütün şarkılara haksızlık etmeyelim tabi. Çok güzel sözleri olan şarkı sayısı hiç de az değil. Ama burada da bizim için olmasa bile yabancılar için başka bir sorun ortaya çıkıyor: Sanatlı sözler.

Türkçe, pek çok dile göre duygularını düz ifade eden bir dil değil bence. İnsanımız söylemek istediği her şeyi farklı bir forma sokarak karşıya iletmiş. Neredeyse hiçbir şeyi dümdüz söylememiş. Tabi burada çok önemli bir şeyi göz ardı etmemek lazım. Türk toplumunda şiirin önemli bir yeri var. Buna bağlı olarak şiirli anlatım (bir yönüyle sanatlı söyleyiş) olabildiğince fazla yer tutuyor. Bu durumun şarkı sözlerine yansımamış olması imkansız. Merak ettiğim şey, diğer dillerde de böylesine sanatlı bir söyleyiş var mı acaba?

İçimden geçenleri bir sohbet havasında yazıya döktüm. Sesli düşünmek diyebiliriz buna. Daha fazlası söylenebilirdi. Sözün tamamı deliye söylenir diyerek kısa kestim. Yazdıklarım eleştiriye açıktır. Ama insaflı olun. Bu hamur epey su götürür. Yeni şarkılar arayacağım bir süre daha. Yabancılar hangi müzikleri dinlerlerse daha iyi Türkçe öğrenirler sorusuna cevap aramaya devam edeceğim. Hem yazının geneline katkı sunmak hem de şarkı bulmama yardımcı olmak isterseniz yorum formu yazının hemen altında. Elinizi korkak alıştırmayın!

Evet, yazıyı buraya kadar okudunuz ama başlıktaki sorunun cevabını bulamadınız. Ne yazık ki ben de bulamadım. Bir gün bulursam buraya ekleyeceğimden şüpheniz olmasın.

---

1. Eskiden TRT’de “Şimdi hafif müzik dinleyeceksiniz” şeklinde anonslar yapılırdı. ↩︎